Wkrótce będziemy świętować przejście w kolejny rok. Sylwester jak zawsze będzie hucznie obchodzony we wszystkich regionach świata. Czy jednak hałas oraz błyski wywołane strzelanymi w powietrze fajerwerkami, racami i petardami muszą towarzyszyć takiej zabawie? Czy naprawdę nie jesteśmy w stanie uszanować nocnej ciszy przyrody, a w szczególności zwierząt dziko żyjących w naszym sąsiedztwie w ogrodach i parkach? A jak z bezpieczeństwem i troską o nasze domowe zwierzaki, psy, koty, ptaki?
Fajerwerki, chociaż zazwyczaj stanowią efektowny pokaz i zwieńczają zabawę sylwestrową nie pozostają bez wpływu na środowisko naturalne. Największe skutki hałasu i błysków odczuwają zwierzęta domowe oraz dziko żyjące w miejskich ogrodach i parkach.
Wpływ na środowisko naturalne. Biorąc pod uwagę zanieczyszczenie powietrza, należy zwrócić uwagę, że środki chemiczne spalane w fajerwerkach emitują duże ilości szkodliwych substancji chemicznych, w tym opary związków metali ciężkich, np. bar, stront, miedź, jak również pozostawiają pyły zawieszone, które pogarszają jakość powietrza. Z kolei pozostałości po fajerwerkach, takie jak papier, plastik czy resztki substancji chemicznych, mogą zanieczyszczać glebę oraz wody powierzchniowe, przenikając z czasem także do wód gruntowych i głębinowych.
Także głośne eksplozje fajerwerków czy petard, przekraczające niejednokrotnie 150 decybeli, zakłócają równowagę akustyczną środowiska, negatywnie wpływając na zwierzęta, ale także na ludzi, którzy z różnych powodów cierpią w wyniku wybuchów.
Wpływ na zwierzęta domowe i dzikie. Głośne wybuchy połączone z ostrymi błyskami są głównym czynnikiem stresu zwierząt domowych takich jak psy, koty czy ptaki. Zwierzęta, obdarzone znacznie bardziej czułym słuchem niż ludzie cierpią. Wpadają w panikę, chowają się w kątach mieszkań i domów, szukają ukojenia w ramionach swoich opiekunów. Narażenie zwierząt na stres może być przyczyną problemów behawioralnych, wpływać na zaostrzenie chorób przewlekłych, wywoływać arytmię, a w skrajnych przypadkach nawet zawały i zgony.
Również dzikie zwierzęta, w szczególności ptaki wpadają w panikę, a uciekając przed hukami i błyskami doznają różnych urazów, a często giną, rozbijając się o budynki czy drzewa. Hałas fajerwerków powoduje także zmiany w nawykach życiowych zakłócając rytm dnia i nocy, a także sprzyjając opuszczaniu przez ptaki i inne dzikie zwierzęta ich siedlisk. Dla małych zwierząt, żyjących blisko ziemi takich jak wiewiórki, jeże, myszy czy krety ogromnym zagrożeniem są pozostałości po fajerwerkach i petardach, a szczególnie szkodliwe substancje chemiczne.
Uwarunkowania prawne. Od wielu lat toczy się debata publiczna na temat pozwolenia na sprzedaży i strzelania fajerwerkami. Wielu polityków także deklaruje poparcie dla inicjatyw prawnych związanych ze znaczącym ograniczeniem lub wprowadzeniem zakazu handlu fajerwerkami w obrocie kierowanym do osób fizycznych. Pomimo tego nadal brakuje jednoznacznych regulacji prawnych.
Poselski projekt zmiany ustawy o ochronie zwierząt wraz z autopoprawką, którego celem jest wprowadzenie do porządku prawnego instrumentów pozwalających radom gmin na ustanawianie ograniczeń i zakazów w stosowaniu fajerwerków i petard na razie jest ciągle procedowany. Jednocześnie projekt zmian w ustawie o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, także przepadł gdzieś w sferze uzgodnień międzyresortowych, a jego celem ma być m.in. wprowadzenie do porządku prawnego zakazu w stosowaniu fajerwerków i petard. Podkreślić też należy, że kwestie ochrony zwierząt normuje ustawa o ochronie zwierząt, która pozostaje w zakresie kompetencji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Edukacja służb i społeczeństwa. Odrębną kwestią jest edukacja. Ministerstwo Klimatu i Środowiska na pytanie o współpracę ze z Policją i Strażą Miejska dotyczącą kwestii fajerwerków twierdzi, że działania edukacyjne tych służb znajdują się w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jednak mogą dotyczyć one praktycznie kwestii ochrony i bezpieczeństwa porządku publicznego. I chociaż przepisy wskazują, że strzelanie fajerwerkami, poza zwyczajowo przyjętymi dniami Sylwestra i Nowego Roku, narusza ten porządek, to jednak praktycznie służby nie reagują na kilku- czy kilkunastominutowe kanonady fajerwerków w kilkutygodniowym okresie świątecznymi i noworocznym. Zresztą jak w praktyce wygląda możliwość zgłoszenia i egzekwowania prawa do ciszy i spokoju od strzelania fajerwerkami, to pewnie wiele osób miało okazję samemu się przekonać.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska pewnie jak zwykle w okresie przedsylwestrowym zrealizuje krótkie akcje polegające na zamieszczaniu na swojej stronie artykułów, a także zamieści w mediach społecznościowych wpisy zachęcających do tego, aby zrezygnować z kupowania petard i oraz z apelem o nie strzelanie w Sylwestra i Nowy Rok.
Czy doczekamy się jednak konkretów i zwierzęta będą mogły czuć się bardziej bezpieczne i spokojne? Czy prace legislacyjne w końcu doprowadzą do tego, że prawo będzie chroniło nie tylko naszych braci mniejszych, ale także skuteczna będzie jego egzekucja wobec osób to prawo naruszających? Czy jak od lat, pod koniec roku media i social media zaleje fala apeli o to, aby nie strzelać petardami i nie puszczać fajerwerków, które wywołują w zwierzętach strach i traumę, jednak lekceważonych przez grupy pozbawionych empatii osób, dla których chwila zabawy petardami jest ważniejsza niż cierpienie ludzi i zwierząt w ich otoczeniu?
Alternatywa dla fajerwerków. Biorąc pod uwagę, że fajerwerki mogą naprawdę dokonać wielu szkód w środowisku naturalnym, jak również w zdrowiu i życiu zwierząt oraz ludzi, warto podjąć wysiłek poszukania alternatywnych sposobów ubogacenia świętowania przełomu roku.
Na pomoc przychodzą tu nowoczesne technologie, które pozwalają zastosować urządzenia świetlne oparte na laserach, LEDach lub chmary dronów. Dzięki temu możliwe jest przygotowywanie całych widowisk, które pozwalają zaprezentować różnorodne wrażenia estetyczne, a nie tylko są pokazem błysków i huków.
Oczywiście niezbędne jest prowadzenie stałej edukacji społecznej, a także aktywizacja służb odpowiedzialnych za porządek publiczny. Konieczne jest także jak najszybsze wprowadzenie odpowiednich przepisów wprowadzających zakaz, a co najmniej ograniczenie sprzedaży fajerwerków, rac i petard osobom fizycznym i firmom, pozostawiając ewentualnie możliwość ich użycia przez samorządy i tylko pod specjalnymi warunkami.
W każdym razie warto pamiętać, że każda zmiana w kierunku bardziej ekologicznych i przyjaznych zwierzętom praktyk może znacząco poprawić jakość ich życia, a tym samym będzie pozytywna dla nas – ludzi. [MI]
